Werkgroepen

1. Palliatieve zorg: uitwendige toepassingen die de kwaliteit van leven bevorderen en ondersteuning bieden in het proces van loslaten.

Tiny Ros en Joke Appelman, beiden verpleegkundigen antroposofische zorg. Zij hebben veel ervaring met het verzorgen en begeleiden van de mens in zijn laatste levensfase.

Uitwendige behandeling van mensen in hun laatste levensfase middels aanraking van de huid met speciale oliën, zalven, warme kompressen en warmte pakkingen kunnen bijzonder helpend zijn in het loslaat proces en het aanvaarden van de naderende dood. In deze workshop willen wij middels praktijkcasuïstiek aandacht besteden aan diverse uitwendige toepassingen. Wat je als betrokkenen praktisch kunt doen en welke natuurlijke middelen je daarvoor kunt gebruiken.

2. Valpreventie in het licht van vitaal bewegen

Harriët den Braber, fysiotherapeut in het Leendert Meeshuis en Connie Oterdoom euritmietherapeut

Bewegen voor je vitaliteit. Vitaal bewegen is een activiteit die je innerlijk voedt.
Innerlijk en uiterlijk bewegelijk worden en blijven, is een voorwaarde om gezond ouder te worden. Dat houdt in dat er een evenwicht gevonden moet worden tussen de binnen- en de buitenwereld.
We hebben ruimterichtingen, Onder-Boven, het Links-Rechts en het Achter-Voor.
Essentieel voor de oudere mens is interesse blijven houden voor wat er in die omgeving speelt en het verwerken van wat hij/zij meemaakt.
We gaan verkennen hoe wij bewegingen ervaren. Laat u zich meenemen door het aardse, stromende, luchtige, of verwarmende element in het leven. Kunnen we deze elementen herkennen?
Hoe houden wij goed balans hiertussen en werken zo aan valpreventie?
Door hier mee bezig te zijn komt een mens niet alleen beter in zijn het lijf te zitten, maar wordt je ook innerlijk actief. Dit kan herstellend werken en geeft meer vitaliteit aan de kwetsbare oudere mens.
Harriët den Braber werkt als fysiotherapeut bij Antroz, locatie Leendert Meeshuis, Connie Oterdoom, euritmietherapie werkt vanuit haar eigen praktijk te Groningen omgeving (tot 1-11-15 werkzaam bij Antroz, locatie Leendert Meeshuis) www.euritmienoord.nl

3. Vitaliteitsondersteuning, preventie en zelfmanagement vanuit de antroposofische fysiotherapie voor de ouder wordende mens

Liesbeth Vree, fysiotherapeut, zij ontwikkelde het multidisciplinaire project “heel de mens”, Sandra Niekel, fysiotherapeut, affiniteit met het werken met ouderen.

Na een inleidend gesprek over het multidisciplinaire nulde lijn project “Heel de mens”, waarin eigen regie en zelf management een grote rol speelt, wordt nader ingegaan op de rol van de AG fysiotherapeut hierin.

4. Vanuit welke kracht bent u al zo oud geworden?

Jacqueline Stoop, Pauline van Baar, beiden kunstzinnige therapie beeldend en Margreet Tenkink, kunstzinnige therapie muziek

Dit is een vraag uit de module ´Vruchten van het leven´ die is ontwikkeld aan de Hogeschool Leiden.   Die vraag vangt aan met  respect voor de levensfase, en verdiept zich met aandacht voor beelden en voorbeelden (wederkerigheid) van innerlijke drijfveren van waaruit het leven tot nu toe geleefd is. Het is ook een stimulans tot verdiept bewustzijn en krachtsbesef van waar steeds weer voeding, groei en levenskracht verzameld kunnen worden.

In deze werkgroep gaan we ervaringen opdoen vanuit deze vraag met beeldende en muzikale werkvormen en natuurlijk ook gesprek

 5. Omgaan met kwetsbaarheid en verlies van vitaliteit

Barbara Dobberstein, euritmietherapeut en Truida de Raaf, GZ-psycholoog.

Veel ouderen hebben last van de zich terugtrekkende levenskrachten en een verminderen van de vitaliteit. Dit uit zich in allerlei “kwaaltjes” zoals wankel worden op de voeten met als gevolg valpartijen en botbreuken, doorbloedingsstoornissen bij hart en hoofd, duizeligheid, stijve of pijnlijke spieren en gewrichten, nek-schouderproblemen, slaapstoornissen, hoge bloeddruk, moeheid, lusteloosheid en somberheid. Daardoor voelen zij zichvaak onzeker en onbehaaglijk. In deze werkgroep bezien wij het proces van onthechting in de ouderdom in relatie tot het proces van hechting in de eerste levensjaren. Dat leidt tot meer begrip en tot een juiste houding die problematiek kan voorkomen. We doen euritmieoefeningen om te ervaren hoe euritmie de vitaliteit kan versterken. U komt dus als het goed is vitaal uit deze werkgroep.

6. Loslaten in de laatste levensfase

Herman Schim van der Loeff, specialist ouderengeneeskunde, Gerda Bakker, biografisch coach, Mirjam Leijnse, verpleegkundige

Mensen blijven in de ouderdom veelal zolang als mogelijk thuis wonen. Dikwijls vraagt dit veel zorgondersteuning. Er is een groep mensen waar de thuissituatie  te kwetsbaar wordt waardoor opname in het verpleeghuis noodzakelijk is.  Dit is in de meeste situaties de laatste levensfase. In deze levensfase moet veel worden losgelaten. Afscheid nemen van je huis,  het samenleven met je partner, je gezondheid,  fysieke kracht en soms ook van je geheugen.  In deze fase is de terugblik op het geleefde leven aan de orde. Daar zitten mooie herinneringen aan maar soms ook moeilijke kanten die nog iets vragen. In het verpleeghuis is de professionele inzet gericht op het begeleiden van dit proces van loslaten. Ook is er in deze fase nog ruimte voor ontwikkeling. Nieuwe contacten, kennis, ervaringen en talenten worden gestimuleerd binnen de gemeenschap van het verpleeghuis.

In deze workshop willen wij onze opgedane ervaring rond de laatste levensfase delen en in gesprek komen over het thema loslaten in de ouderdom. Daarnaast reiken wij vanuit de antroposofie zorg  handvaten aan die van grote waarde kunnen zijn bij de stervensfase.

7. Terug kijken om goed te kunnen afronden

Monique Samwel, Mineke Steensma, beiden biografisch coach

Terugkijken om goed te kunnen afronden
Oud zijn is een manifestatie van menselijk leven. Omstreeks het veertigste jaar komt een proces op gang waarbij levenslichaam, zielelichaam en ik-organisatie zich langzaam gedeeltelijk van het fysieke lichaam losmaken. In het levenslichaam liggen beelden en herinneringen opgeslagen van alles wat we in dit leven hebben meegemaakt. Het losser raken van het levenslichaam leidt er dan ook toe dat deze herinneringen het bewustzijn binnendringen. Het is dan ook vaak een diepe behoefte van de oudere mens het eigen leven te overzien in haar samenhang en hier zin en betekenis aan te geven. Het opmaken van de levensbalans komt ook tegemoet aan de behoefte om op oudere leeftijd het leven af te ronden, zijn er nog zaken die aangekeken of verwerkt moeten worden, moet er nog een gesprek met iemand plaats vinden. Deze ordening geeft rust. Dan kan de oogst worden binnengehaald en je je klaarmaken voor de laatste levensopdracht: de dood. Hoe komen we onze oudere gesprekspartner in deze wensen tegemoet?

In deze werkgroep verkennen we de betekenis van dit proces en willen we d.m.v. biografische korte oefeningen (bijvoorbeeld schrijfopdrachten of korte interviews) ervaren wat dit ook voor onszelf aan nieuwe inzichten, openingen kan opleveren. De ervaring kan iets nieuws geven aan de verhalen die we al “kennen”.

De werkgroep wordt gegeven door Monique Samwel, biografisch coach in de verslavingszorg en met een eigen praktijk, en door Mineke Steensma, biografisch coach met een eigen praktijk met veelal cliënten op hogere leeftijd.

8. Eindigheid en zingeving: een metaforische workshop over de wijze vrouw

Maathe Commerina Boot, Joke Goudswaard, beiden psychosociaal hulpverlener en verhalenverteller

In deze workshop kijken we naar het wezen en de kwaliteit van ‘de wijze vrouw’ met behulp van beelden en metaforen. Kun je jezelf al zien als ‘wijze vrouw’? Wat kom je tegen bij deze drempelovergang? Waar is het verhaal onderweg blijven steken en wat nodigt je uit om verder te gaan?
Waar het lichaam kwetsbaarder wordt, wordt vooral de geest het voertuig van bezieling en levenszin. Meer en meer gaat het om innerlijke beelden als inspiratiebron. Hier nodigen verhalen als geen ander toe uit.

9. De oude man wordt weer jong

Jan Pieter van der Steen, specialist ouderengeneeskunde en auteur van het boek Dementie achtergronden en praktijkervaringen.
Werkt als ouderenarts met mensen met dementie in het verpleeghuis en in de 1^ste lijn.

Concrete thema’s waar hij zich mee bezig houdt zijn:
–       de zin van het ouder worden
–       vragen rondom het levenseinde (voltooid leven, euthanasie)
–       dementie als ziekte, als ontwikkelingsvraag voor individu en maatschappij
In de workshop gaan we aan het werk om samen te ontdekken:
–       hoe we het fysiek ouder worden kunnen voorkomen
–       wat de betekenis van de ouder wordende mens voor onze hoog technische maatschappij is
–       welke antroposofische geneesmiddelen een rol spelen bij het harmonisch ouder worden
–       dat ouder worden (vanaf 35 jaar) ons de kans biedt tot het ontwikkelen van het harte-denken en ons zo aanzet tot maatschappij verandering

10. Thuiszorg als professionele mantelzorg: een warm(er) toekomstperspectief

Mariel Carré ( Pallium Portam ) en Linda Lieverse ( Cuprum)

Het organiseren van ambulante ouderenzorg, hoe doe je dit tegenwoordig en hoe doe je dit vanuit een antroposofische inspiratie
Thuiszorg als professionele mantelzorg
Een warm(er) toekomstperspectief

Mariel Carré en Linda Lieverse, initiatiefnemers van antroposofische thuiszorg Pallium Portam (Maastricht) en Cuprum (Leiden) vertellen over hun ervaringen met de ambulante zorg: de vormgeving, wat kom je hierin tegen en hoe ontwikkel je het door?

Mariel en Linda doen dit in de vorm van een onderzoek onder het publiek. De onderwerpen die onder meer aan de orde komen in deze workshop zijn samenwerking, zorg aan huis, mantelzorg, cultuur, financiering, biografie, wonen, 1^e en 2^e antroposofische zorg, definitie gezondheid en religie.

Het doel is om vanuit antroposofische visie te kijken hoe we met onze professionele ondersteuning optimaal kunnen aansluiten bij de ouder wordende mens in de thuissituatie, rekening houdend met de eigen wensen, krachten, mogelijkheden en beperkingen.

11. Hoe ga je over de drempel?
Het laatste stukje leven, het eerste stukje dood….

Jaap ven de Weg, arts voor psychosomatiek en karmavragen.

Het medisch manipuleren bij het laatste stukje van het leven neemt erg toe. Medische behandeling om het leven te rekken, palliatieve pijnbestrijding, euthanasie zijn normale verschijnselen geworden.
Vanuit geesteswetenschappelijk gezichtspunt kan de vraag zich voordoen: wat heeft hetgeen je in de laatste periode voor het sterven doet voor invloed voor de aankomst in de geestelijke wereld? Kunnen we daar een gevoel voor krijgen?
In de werkgroep proberen we een eigen beleving te krijgen van deze grensovergang. We werken met gesprek en met meditatieve oefeningen.
Enige voorkennis over het antroposofische mensbeeld maakt het volgen van deze werkgroep gemakkelijker.

Jaap van de Weg is arts voor psychosomatiek en karmavragen in Zeist. De laatste jaren is hij intensief bezig met het onderzoek hoe je karmische gezichtspunten kunt vinden bij alledaagse thema’s, waaronder dus ook van ziektes en van sterven. Hij geeft cursussen over menskunde en karma, en over meditatie.

12. Nieuwe vormen van zorg: Rosa Spier Huis en Herbergier

In deze werk groep zullen Betty Wassenaar, directeur /bestuurder van het Rosa Spierhuis (www.rosaspierhuis.nl) en Wijnand ter Woord, ondernemer van de Herbergier in Olst (www.herbergierolst.nl) hun inspirerende ervaringen vertellen met het opzetten en runnen van een creatieve vorm van ouderenzorg.

Het Rosa Spierhuis is officieel een verzorgingshuis. Maar voor kunstenaars en wetenschappers is het kunnen blijven uitoefenen van het eigen vak een voorwaarde om op een gelukkige en evenwichtige manier oud te worden. Dus dat is hetgeen wat feitelijk geboden wordt.

De Herbergier is variant op het model van de Thomashuizen en bestaat uit woonvormen met maximaal 16 mensen, zonder bureaucratie. Bij elke woning is een inwonend ondernemersechtpaar verantwoordelijk.

Na twee korte inleidingen over de kerngedachten van beide initiatieven gaan we in gesprek over de meerwaarde van deze vormen van zorg en over hoe het in deze tijd mogelijk is zulke creatieve vormen van zorg te bieden.

13. Meerwaarde van de zorgboerderij voor ouderen

Recent wetenschappelijk onderzoek laat zien dat de sfeer, de buitenlucht, de levende have, de hele entourage van een boerderij voortdurend uitnodigen en verleiden om actief en betrokken mee te (blijven) doen aan de gewone dagelijkse dingen van het leven, en dat juist dat het is waardoor ouderen op een zorgboerderij bovengemiddeld goed sociaal blijven participeren.

In deze werkgroep is er aandacht voor de visie achter het concept en voor de dagelijkse praktijk van een boerderij voor ouderen. IJsbrandt Snoey, eigenaar ondernemer van zorgboerderij ’t Paradijs in Barneveld zal met name dit stuk verzorgen. Dr. Simone De Bruin, onderzoekster bij o.a. het RIVM en nauw betrokken bij bovengenoemd onderzoek gaat in op de resultaten van dit onderzoek en de aanwijzingen voor goede ouderenzorg die daaruit voortkomen.

14. Sociaal Therapie en ouder worden, presentatie van een onderzoek

Hans Reinders, hoogleraar ethiek, bijzonder hoogleraar Bernard Lievegoed leerstoel

In de sociaal therapeutische instellingen worden steeds meer cliënten ouder, wat vraagt dit van de instellingen om hun leven in te richten. Hans Reinders heeft op vraag van de Landelijke Oudervereniging onderzoek gedaan naar trends en best practice voorbeelden. Zijn voorlopige onderzoeksresultaten zal hij in deze workshop presenteren.

Ouder worden is niet meer wat het geweest is. Het denken over ouderdom als ‘verlies’ ligt onder vuur. Teveel ouder wordende mensen demonstreren dat ze ondanks eventuele gebreken een goed leven hebben. Bij gevolg verschuift het begrip van ‘oud worden’. Het wordt steeds minder gezien als iets wat mensen ondergaan, maar meer als een activiteit. Preciezer gezegd, een mentale activiteit. Het gaat niet zozeer om het verouderingsproces in het menselijk lichaam, maar om hoe ouder wordende mensen zich tot dit proces verhouden.
Een implicatie van deze zienswijze is het inzicht dat mensen oud worden zoals ze hebben geleefd. Wie nooit verantwoordelijk-heid voor het eigen leven heeft genomen (of heeft kunnen nemen), gaat eerder achter de geraniums zitten dan iemand die dat wel heeft gedaan.
Oud worden als ‘oogsten’ is een visie die snel aan populariteit wint, maar die tegelijkertijd ook vragen oproept, bijvoorbeeld met betrekking tot mensen met een verstandelijke beperking. Hoe groot is hun kans op oud worden ‘nieuwe stijl’? Wat valt er te oogsten als je een leven hebt geleefd dat grotendeels door anderen dan is bepaald?

15. Een dag uit het leven van een oudere bewoner op Bronlaak

Bianca Mulders, teamcoördinator, Hanneke Kuijpers, orthopedagoog

Visie ouderenzorg; hoe volgen wij de oudere bewoner?
Hoe vertalen we de vraag van de bewoner met betrekking tot de balans tussen individu en gemeenschap en de balans tussen wonen, werken en vrije tijd.
De zoektocht naar het evenwicht/de keuze  tussen kwaliteit van zorg en kwaliteit van leven.
Via therapieën de kracht en kwetsbaarheden van het leven in detail  verwerken; individueel of gezamenlijk. (vitaliteit en vaardigheden behouden, als ook de overgang van het leven naar de geesteswereld)

16. Omgang met de dementerende mens: naar een krachtkring

Rinke Visser, biografisch coach, Connie Alblas, muziektherapeut,

In deze workshop ervaar je welke veranderingen je in de omgang met de dementerende mens kunt tegenkomen. Vanuit jezelf en met elkaar. Op een speelse manier onderzoek je jouw (on)mogelijkheden binnen het netwerk dat rond deze mens ontstaat. Vanuit een ‘niet-weten’ ontdek je jouw unieke plek. Zo draag je bij aan een krachtkring, een nieuwe gemeenschap

17. ‘Omgang met de dementerende mens: naar een krachtkring’.

Marjolein Baars, theatermaakster, Marko van Gerven, psychiater

In deze workshop ervaar je welke veranderingen je in de omgang met de dementerende mens kunt tegenkomen. Vanuit jezelf en met elkaar. Op een speelse manier onderzoek je jouw (on)mogelijkheden binnen het netwerk dat rond deze mens ontstaat. Vanuit een ‘niet-weten’ ontdek je jouw unieke plek. Zo draag je bij aan een krachtkring, een nieuwe gemeenschap.

18. Hoe breng ik mijn product of dienst aan de man?

19. Hoe werkt de Hartschool?

Huisartsen en therapeuten van het Hartteam van Aurum

De ‘hartschool’, zoals die in de herfst van 2015 voor de tweede keer in ons therapeuticum gedraaid heeft, bestaat uit een reeks van 7 bijeenkomsten voor hart- of vaatpatiënten en hun eventuele partners. Er wordt gezamenlijk gekookt o.l.v. een voedingsdeskundige, waarna gezamenlijk bewogen wordt of euritmie, zang of kunst wordt beoefend. Daarna vindt een groepsgesprek plaats, rondom een bepaald levensthema, bijv. ‘vertrouwen’, met uitwisseling van persoonlijke ervaringen. Ook vinden enkele medische bijeenkomsten plaats over de antroposofische benadering van hart- en vaatziekten en over de meest gebruikte geneesmiddelen daarbij. Het doel van de hartschool is tot een passende leefstijlverandering en vernieuwde zingeving te komen die uit innerlijke motivatie ontstaat. Dit bevordert preventie en kwaliteit van leven in de ouderdom!

20. Ouder worden: de kunst van het innerlijk observeren

Eef Ephraïm (89), gepensioneerd huisarts, psychiater en psychotherapeut, en Marco Ephraïm, huisarts

Ouder worden betekent enerzijds meer geconfronteerd worden met de beperkingen van het lichamelijk (en soms psychisch) functioneren. Anderzijds kan het ook gepaard gaan met een geestelijk ontwaken en wijs worden, dat minder aan de aardse dingen vastkleeft. Of dat lukt hangt er in grote mate van af of je als oudere mens hebt geleerd jezelf gade te slaan, je lichamelijkheid waar te nemen zonder er helemaal in op te gaan. Want dan kun je met een zekere innerlijke vrijheid de beperkingen van de ouderdom dragen en de zegeningen van het leven vieren.

Hoe doe je dat? Mijn eigen ervaring hiermee wil ik met u delen. Een belangrijke inspiratiebron hierbij vond ik bij Victor Frankl, die na het overleven van het concentratiekamp zei: ‘Trotzdem JA zum Leben sagen!’. Na een inleiding hierover komen wij in gesprek om te zoeken naar de attitude die hierbij gevraagd wordt en gaan we dit vermogen van zelfobservatie oefenen.

 

Programma

09.30 Inloop, koffie en thee

10.00 Opening

10.10 Theatraal miniatuurtje met rode draad door Marjolein Baars

10.30 Interview door Alexandra Buijsman met drie ervaringsdeskundigen: Willemijn Soer, Steven ten Brinke en Hugo Versteeg

11.00 Pauze

11.30 Rinke Visser, biografisch coach ‘Het leven is om mij heen’

11.55 Marie-José Gijsberts, specialist ouderengeneeskunde ‘Spirituele zorg aan het einde van het leven? Dat kan veel beter!’

12.20 Hans Hobbelen, lector healthy lifestyle , ageing en healthcare ‘Healthy aging en zorg’

12.45 Lunch

14.00 Werkgroepen

15.45 Pauze

16.00 Koffie en thee

16.15 Suzan van der Pas, lector sociale innovatie en ondernemerschap ‘Sociale innovatie in de organisatie van zorg voor ouderen’

16.35 Astrid van Zon, directeur-bestuurder ‘Welke veranderingen vraagt de participatie samenleving van ons?’

16.55 Afsluiting